Kişilerin her türlü fikri emeği ile oluşturduğu, ortaya çıkardığı ürünlerin üzerindeki hukuksal haklara telif hakkı denir. Üretilen ortaya çıkarılan bir ürünün kullanılması ve yayılması ile ilgili hakların yasalarla belirli kişilere verilmiştir. Tarih boyunca insanoğlu hayatı kolaylaştıracak fikir, ürün, sanat eseri ve ürün ortaya çıkarmıştır. Geçmişte ortaya çıkarılan icat, sanat eseri gibi ürünlerin o zamanlar yasaların yeterli olmamasından kaynaklı koruma altına alınamamıştır. Fakat artık günümüzde kişilerin ortaya çıkardıkları özgün yapılar telif hakkı ile korunmaktadır.
Telif Hakkının Özellikleri Nelerdir?
Fikir ve Sanat Eserleri Koruma Kanunu kapsamında koruma altına alınan eserler, eserlerin ortaya çıktığı andan itibaren başlayan bir koruma sağlamaktadır. Sınai haklarda patent marka gibi tescile ihtiyaç varken telif hakkının doğmasında bunlara ihtiyaç yoktur. Fakat bazı ürün ya da eser çeşitlerinde Telif Hakları Genel Müdürlüğü karşısında zorunlu olarak tescil-kayıt işlemlerine gerek duyulmaktadır. Örnek olarak; bilgisayar oyunlarında mutlaka kayıt tescil işlemi yapılmalıdır.
Soyut bir niteliğe sahip olan telif hakları maddi olmayan yani insan düşüncesinin ortaya çıkardığı ürünlerdir.
Telif hakları ülkesellik ilkesine göre verilir. Yani koruma koşulları koruma talep edilen ülke mevzuatına göre belirlenir. Koruma talep edilen ülkede koruma sağlanır. Bunun yanında ülkesellik ilkesi yabancıların ülkemizde korunmayacağı anlamına gelmez. Yabancılar da Türk hukuku çerçevesinde korumadan faydalanabilir. Aynı şey yurt dışındaki Türkler için de geçerlidir. Türk vatandaşları da belli şartlarda bulundukları ülkede korunabilirler.
Telif hakkı mutlak hak niteliğine sahiptir. Fakat bu hak toplum çıkarının korunması gibi sebeplerle sınırlandırılabilir.
Fikri mülkiyet hakkı belirli bir süre boyunca geçerlidir.
Bulunduğumuz çağda iletişim araçlarının gelişmesi ve paylaşım araçlarının oldukça etkili kullanılması bir eserin yayılmasını ve kopyalanmasını kolaylaştırmıştır. Bu sebeple telif hakkı uluslararası düzeyde ele alınmaktadır. 1951 senesinde çıkarılan Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile bu konuda yenilikler yapılmıştır. Sonrasında 1955 yılında değişiklikler yapılarak günümüzdeki son haline gelmiştir. Bu kanunda dört önemli ilkeden söz etmek mümkündür.
Bu ilkeler;
Bir eser sahibinin hakları bu kanunla yaşadığı sürece ve ölümünden sonra 75 yıl sonraya kadar korunmaktadır. Eser sahibi öldükten sonra eserle ilgili haklar yakınlarına miras kalacaktır.
Telif hakkı olan bir eser, sahibine bazı maddi ve manevi haklar sağlamaktadır.
Manevi haklar
Mali haklar
Eser sahiplerinin hakkına herhangi bir müdahalede bulunulduğunda hak sahibi tarafından hukuk ve ceza davası açabilir. Tazminat hapis cezası, para cezaları ve sahte ürünlerin imha edilmesi gibi yaptırımlar uygulanabilir.
